NARRATIVES OF HOPE AND HEALING PERSONAL ACCOUNTS OF DISPLACEMENT AMONG BUDDHISTS IN MYANMAR

 

ABSTRACT

The Myanmar civil war, also known as the Burmese Spring Revolution or People's Defensive War, has led to significant displacement of the people. Following the 2021 military coup and subsequent violent crackdown on anti-coup protests, many citizens, including Buddhist people, have been forced to leave their homes, facing profound loss and trauma. This study aims to explore the psychological and emotional experiences of displaced Buddhists in Myanmar, focusing on their narratives of suffering, hope, and healing. The research was conducted using a qualitative approach, involving in-depth interviews with displaced Buddhists. Participants were asked about their experiences of displacement, psychological challenges, coping strategies, and the role of Buddhist practices and community support in their lives. The interviews were analyzed to identify common themes and narratives. The findings reveal that displacement has caused significant psychological distress, including trauma, anxiety, and depression. However, participants also demonstrated remarkable resilience and hope. Buddhist teachings and practices, such as mindfulness and loving-kindness meditation, provided crucial psychological support. They strongly believe in karma (the cause and result of good and bad things from culakammavibhaṅga sutta) and eight LokaDhamma (eight kinds of good and bad universal truths from Lokadhamma sutta). This study contributes to understanding how displaced populations cope with trauma and adversity, emphasizing the transformative potential of Buddhist teachings in fostering healing and resilience. The short-term meditation center program and free Dhamma talk program given by Buddhist monks are helping them in the healing process now and then. Most of them are holding anāpānassati, buddhānussati, and mettābhāvanā for daily practice. The insights gained can inform practitioners, policymakers, and future research on effective, culturally sensitive interventions for displaced populations.

Keywords: Buddhism, Displacement, Healing, Suffering, Trauma.

ICPBS18-2025-IN-27

Nandiya Bhikkhu PEKHON

University of Kelaniya, Department of Pali and Buddhist Studies, Faculty of Graduate Studies, Sri Lanka

18th International Conference on Pali and Buddhist Studies 

"towards mindfulness for a peaceful tomorrow" 

23rd of January 2025

Organized by the Department of Pali and Buddhist Studies, Faculty of Humanities and social science, University of Sri Jayewardenepura, Sri Lanka.

သီရိလင်္ကာနိုင်ငံတက္ကသိုလ် ဗုဒ္ဓဘာသာဌာနက MAအကြောင်း

 

သီရိလင်္ကာနိုင်ငံတက္ကသိုလ် ဗုဒ္ဓဘာသာဌာနက MAအကြောင်း

MA လို့ပြောလိုက်ရင် ဘွဲ့လွန်ဌာနက ဘွဲ့တစ်ခုဆိုတာ အားလုံးသိပြီးသားဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။ သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ တက္ကသိုလ်မှာ Buddhist studies ကို စိတ်ဝင်စားတဲ့သူတွေအတွက် သိတာလေးကို မျှဝေချင်ပါတယ်။

အာရှမှာ နိုင်ငံတကာအသိအမှတ်ပြုတဲ့ ဗုဒ္ဓတက္ကသိုလ်က ၁၆ ခုရှိတဲ့အထဲမှာ သီရိလင်္ကာက နှစ်ခုပါဝင်ပါတယ်။ Bhiksu University နဲ့ BPU (Buddhist and Pali University) ဘဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒီနောက်ပိုင်းမှ ပေါ်လာတဲ့ နာဂါနန္ဒတက္ကသိုလ်က  PGIPBS လိုဘဲ University အနေနဲ့ မဟုတ်ဘဲ Institute အနေနဲ့ဘဲ စာရင်းပေါက်ပါတယ်။ ကျန်တဲ့ကေလနိယ၊ ပေရာဒနိယ၊ ကိုလံဘိုနဲ့ ‌ဂျေရတနပူရတက္ကသိုလ်တို့က ဗုဒ္ဓတက္ကသိုလ်အနေနဲ့စာရင်းပေါက်တာမဟုတ်ဘဲ Humanity Faculty အောက်က Buddhist and Pali Department တစ်ခုအနေနဲ့ဘဲ ပါဝင်တာပါ။

BA

BA အတန်းတွေလာတတ်ချင်ရင် ဘီပီယူ၊ ဘိက္ခု၊ နာဂါနန္ဒတက္ကသိုလ်မှာဆိုရင် ရိုးရိုးက သုံးနှစ်၊ အထူးက လေးနှစ်။ ကေလနိယ၊ ပေရာဒနိယ၊ ကိုလံဘို၊ ဂျေရတနပူရတို့မှာ ရိုးရိုးက လေးနှစ်၊ အထူးက ငါးနှစ် ဖြစ်ပါတယ်။ မီဒီယမ်ကတော့ စင်ဟလာမီဒီယမ်နဲ့ အင်္ဂလိပ်မီဒီယမ် နှစ်ခုရှိပါတယ်။ ဘီအေမှာတော့ ဘီပီယူ၊ ဘိက္ခု၊ ကေလနိယ၊ ဂျေရတနပူရတို့မှာ စိတ်ကြိုက်ရွေးလို့ရတဲ့ဘာသာရပ်တွေအများအပြားရှိပေမယ့် အခြားတက္ကသိုလ်မှာ optional subjects တွေက နည်းပါတယ်။ တချို့တက္ကသိုလ်တွေမှာ သင်ရတဲ့ဘာသာရပ်တွေသာများတာ စိတ်ကြိုက်ရွေးချယ်ခွင့်မရှိဘဲ တက္ကသိုလ်က ပြဌာန်းသမျှ အကုန်ယူရတာမျိုးတွေလည်း ရှိတယ်။

ကျောင်းကြေးကတော့ အခုလောလောဆယ်မှာ နာဂါနန္ဒက စျေးအချိုးဆုံးဘဲ။ သုံးနှစ်မှ ဒေါ်လာ တစ်ထောင်ငါးရာဘဲပေးရတာ။ BPU လည်း စျေးချိုတယ်ပြောရမယ်၊ နာဂါနန္ဒလောက်တော့ မနည်းဘူးပေါ့လေ။ ကေလနိယ၊ ဆီးဘား တို့မှာ တက်ချင်လည်း တက်ပေါ့။ အိတ်ကပ်သေးနေလို့တော့ မရဘူး။

MA

MA မှာတော့ Taught MA နဲ့ Research MA (သင်ကြားရေးအမ်အေ၊ သုတေသနအမ်အေ) နှစ်မျိုးလုံးရှိတယ်။ သင်ကြားရေးအမ်အေက တစ်နှစ်၊ သုတေသနအမ်အေက နှစ်နှစ်။ သင်ကြားရေးအမ်အေက စိတ်ကြိုက်ရွေးလို့ရတဲ့ ဘာသာရပ်အခွဲတွေအများအပြားရှိတယ်။ အနည်းဆုံးတော့ နှစ်ဆယ်တော့ရှိတယ်။ မယူမနေရ ဘာသာရပ်က တစ်ခု သို့မဟုတ် နှစ်ခု ပါလေ့ရှိတယ်။ ကျန်တဲ့လေးခုကိုတော့ စိတ်ကြိုက်ရွေး။ ကိုယ်မရွေးထားတဲ့ဘာသာရပ်တွေကိုလည်း ကျောင်းသားဖြစ်ရင် အတန်းထဲဝင်လို့ရတယ်၊ လေ့လာလို့ရတယ်။ သီရိလင်္ကာမှာတော့ ကေလနိယတက္ကသိုလ်ရဲ့အခွဲ  PGIPBS (Postgraduate Institute of Pali and Buddhist Studies) တစ်ခုဘဲရှိတယ်။ ဒီနောက်ပိုင်းမှာ အဲဒီတက္ကသိုလ်က နှစ်နှစ်အမ်အေတွေလည်း အခြားတက္ကသိုလ်လိုဘဲ လက်ခံနေပြီ။ အခြားတက္ကသိုလ်တွေကတော့ နှစ်နှစ်အမ်အေတွေဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့တက္ကသိုလ်တွေလည်း သုတေသနမလုပ်နိုင်တဲ့ကျောင်းသားတွေအတွက် တစ်နှစ်အမ်အေဆိုပြီးတော့ ဘွဲ့တွေပေးကြပါတယ်။ တစ်နှစ်အမ်အေနဲ့ပြီးရင်တော့ PhD လုပ်ချင်ရင် Mphil အရင်လုပ်ရတယ်၊ ပြီးမှ PhD ဆက်သွား။ ကိုလံဘိုမှာဆိုရင် တစ်နှစ်ကျောင်းသားတွေကို Master of Art in Buddhist Studies လို့မသုံးဘဲ Master of Buddhist study လို့သုံးပြီး ကျောင်းခေါ်တာကို တွေ့ရတယ်။

 

Research MA

Research MA အထူးပြုထားတဲ့ တက္ကသိုလ်တွေမှာတော့ အကယ်ဒမစ် ဘာသာရပ်တွေကို စိတ်ကြိုက်ရွေးချယ်ခွင့်မရှိပါဘူး။ သူတို့တက္ကသိုလ်က လိုအပ်တယ်ထင်တဲ့ ဘာသာရပ်အနည်းငယ်တွေကိုဘဲ မယူမနေရ ကြိုက်ကြိုက်မကြိုက်ကြိုက် ယူရပါတယ်။ တက္ကသိုလ်ကွဲရင်ကွဲသလို ဘာသာရပ်တွေလည်း ကွဲတယ်၊ ရေးရမယ့် assignment လည်း ကွဲတယ်၊ ဖြေဆိုရမယ့် စာမေးပွဲအကြိမ်ရေတွေလည်း ကွာတယ်။ ဥပမာ- ကေလနိယမှာဆိုရင် academic subjects ခြောက်ခု၊ အဲဒီအတွက် assignment ခြောက်စောင် (ဘာသာရပ်တစ်ခုကို တစ်စောင်စီ)၊ ပထမနှစ် ကျောင်းတက်၊ တစ်နှစ်ပြည့်ရင် စာဖြေ။ စာမေးပွဲက တစ်ကြိမ်ဘဲ။ ကျန်တဲ့တစ်နှစ်ကို စူပါဗိုက်ဆာနဲ့ဘဲ နွေးဆွေးပြီး အမ်အေစာတမ်းရေးပေတော့။ ‌ပေရာဒနိယမှာကျတော့ အဲလိုမဟုတ်ပြန်ဘူး။ ပထမနှစ်မှာဘဲ စီမီစတာနှစ်ခုခွဲထားတာ။ ခြောက်လတစ်ကြိမ် စာဖြေ။ ပထမစီမီစတာနဲ့ ဒုတိယစီမီစတာမှာလည်း ဘာသာရပ်တွေမတူဘူး။ ကိုလံဘိုမှာကျတော့ အရင် ၂၀၁၉ တုန်းကဆိုရင် သုံးခါတောင် စာဖြေရတာ၊ ပထမနှစ်မှာ စီမီစတာ နှစ်ခု။ ဒုတိယနှစ်မှာ ပထမခြောက်လမှာ သုံးခုမြောက် စီမီစတာဆိုပြီး ကျောင်းထပ်တက်ပြီး စာဖြေရသေးတယ်။ ကျန်တဲ့ ခြောက်လက စာတမ်းရေးပေါ့။ ၂၀၂၀ အလွန်မှာတော့ တတိယစီမီစတာ ဆိုတာ မရှိတော့ဘူး၊ စာမဖြေရတော့ဘူး လို့ကြားတယ်။

ကျောင်းကြေးတွေကတော့ တက္ကသိုလ်တစ်ခုနဲ့တစ်ခုကမတူပါဘူး။ တစ်နှစ်အမ်အေကတော့ ဒေါ်လာ ခုနှစ်ရာကနေ တစ်ထောင်ကြားမှာရှိပြီး၊ နှစ်နှစ်အမ်အေက ဒေါ်လာ တစ်ထောင်သုံးရာနဲ့ တစ်ထောင်ငါးရာကြားမှာ ရှိပါတယ်။ နာဂါနန္ဒတက္ကသိုလ်တစ်ခုဘဲ စျေးချိုတယ်ပြောရမယ်။

တစ်နှစ်အမ်အေလက်ခံတဲ့တက္ကသိုလ်တွေမှာ လူတွေ့အင်တာဗျူးမေးလေ့မရှိပါဘူး။ တက္ကသိုလ်က တောင်းဆိုထားတဲ့အချက်တွေနဲ့ ဘီအေဘွဲ့လက်မှတ်ပါရင် လက်ခံကြပါတယ်။ နှစ်နှစ်အမ်အေလက်ခံတဲ့ တက္ကသိုလ်မှာတော့ လူတွေ့အင်တာဗျူးမေးလေ့ရှိတယ်။ အထူးသဖြင့် ဘာကို သုတေသနလုပ်မှာလဲ၊ ဘာအကြောင်းအရာလဲ၊ ဘယ်ခေါင်းစဉ်နဲ့လဲ စတဲ့မေးခွန်းမျိုးတွေပေါ့။ ရတဲ့ဘွဲ့လက်မှတ်နဲ့ စာသင်ခဲ့တဲ့နေရာ တွေကိုလည်း မေးပါတယ်။ ဘွဲ့ယူကျမ်းတစ်ခုအနေနဲ့ တစ်နှစ်ကျောင်းသား‌တွေမှာတော့ စာလုံးငါးထောင်ပါတဲ့ စာတမ်းလေးတစ်ခုနောက်ဆုံးတင်ရပြီး၊ နှစ်နှစ်ကျောင်းသားတွေကတော့ စာလုံးပေါင်းအနည်းဆုံး နှစ်သောင်းနဲ့ စာမျက်နှာ တစ်ရာအနည်းဆုံးပါတဲ့စာတမ်းတစ်စောင် ပြုစုရပါတယ်။ ကိုလံကိုမှာ တစ်သောင်းငါးထောင်လို့ ကြားတယ်။ အခြားတက္ကသိုလ်နဲ့စာရင် အနည်းဆုံးလိုဖြစ်နေတာပေါ့။ ပထမနှစ်မှာ assignment တစ်စောင်ကို စာလုံးရေ သုံးထောင်ငါးရာနဲ့ ငါးထောင်ကြားမှာ ရေးခိုင်းလေ့ရှိတယ်။

 

Postgraduate Diploma

မြန်မာနိုင်ငံကလာတဲ့ ရဟန်းတော်တွေအနေနဲ့ဆိုရင် တစ်ချို့က ဓမ္မာစရိယဘွဲ့နဲ့လာတက်ကျတာရှိတယ်။ အဲဒါကို တစ်ချို့တက္ကသိုလ်က လက်ခံပေမယ့် တစ်ချို့တက္ကသိုလ်က လက်မခံပါဘူး။ ဒီမှာတစ်ခုသတိပေးချင်တာရှိတယ်။ ဘွဲ့လွန်ဒီပလိုမာ (Postgraduate Diploma) ဘွဲ့ယူထားပါ။ Buddhist Studies ရှိတဲ့တက္ကသိုလ်တိုင်းမှာ ဘွဲ့လွန်ဒီပလိုမာဘွဲ့ရှိတယ်ဆိုရင် ဘယ်နေရာမဆို ဓမ္မာစရိယဘွဲ့နဲ့ ချိတ်ပြီးတက်လို့ရတယ်။ ဘွဲ့လွန်ဒီပလိုမာက တစ်နှစ်ဘဲ။ အဲဒီဘွဲ့လွန်ဒီပလိုမာဘွဲ့လက်မှတ်နဲ့ အမ်အေကို ပြန်ချိန်လို့ရတယ်။ အကယ်၍ အဲဒီ ဘွဲ့လွန်ဒီပလိုမာ ရတဲ့ တက္ကသိုလ်မှာ ဆက်တက်ရင်တော့ အဆင်ပြေတယ်၊ ပြဿနာမရှိဘူး။ အခြားတက္ကသိုလ်တစ်ခုခုမှာ သွားချိတ်ရင်တော့ ဓမ္မာစရိယဆိုတာ ဘယ်လို ဘာညာဆိုပြီး ရှင်းပြရလေ့ရှိတယ်။

ဘီအေ ပြီးရင် အမ်အေ လုပ်လို့ရတာဘဲ ဘာလို့ဘွဲ့လွန်ဒီပလိုမာ လိုအပ်သေးတာလဲ လို့မေးရင် ဘာသာရပ်တစ်ခုနဲ့တစ်ခုအကူးမှာ လိုအပ်တဲ့ ပေါင်းကူးတံတားတစ်ခုလို့လည်း ပြောလို့ရတယ်။ ဥပမာ- အခြားဘာသာရပ်တစ်ခုခုနဲ့ (သိပ္ပံ ဖြစ်ဖြစ်၊ ဝိဇ္ဖာဖြစ်ဖြစ်) ဘွဲ့ရထားတယ်။ Buddhist study နဲ့ မနီးစပ်ဘူး။ သို့သော် အမ်အေကို Buddhist study နဲ့လုပ်ချင်တယ်ဆိုရင် ဘွဲ့လွန်ဒီပလိုမာ ကို အရင်လုပ်ခိုင်းတယ်။ ဘွဲ့လွန်ဒီပလိုမာမှာ ဘာသင်တာလဲဆိုတော့ အမ်အေအတန်းမှာ ပါဝင်တဲ့အကြောင်းအရာတွေကိုဘဲ သင်တာပဲ။ ဘွဲ့လွန်ဒီပလိုမာပြီးတာနဲ့ အမ်အေနဲ့ နီးစပ်သွားပြီ။ အဲဒါကြောင့် ဘာသာရပ်တူနေမယ်ဆိုရင် ဘွဲ့လွန်ဒီပလိုမာဘွဲ့ပါတယ်ဆိုရင် အမ်အေလုပ်ဖို့ အကြောင်းခိုင်လုံတယ်လို့ ဆိုလို့ရတယ်။ အကယ်ဒမစ်မှာက အကြောင်းအရာတွေသာမက အသုံးအနှုန်းတွေပါ အ‌ရေးကြီးတယ်မလား။ သင်ထားတာမမှားဘူး။ အချိန်ရှိရင် ဘွဲ့တော့ယူထားလိုက်ပါ။ လိုအပ်တဲ့အချိန် ထုတ်ပြလို့ရတာပေါ့။

MA ပြီးထားတယ်ဆိုရင် Mphil နဲ့ PhD က ကြိုက်တဲ့အချိန်လုပ်။ သီးသန့်ကျောင်းခေါ်ချိန်ဆိုတာ မရှိဘူး။ ဘာတွေပြင်ဆင်ရမလဲလို့မေးရင် ကိုယ်ယူမယ့်ဘာသာရပ်ဧရိယာမှာ စာတွေဖတ်ထားပါ။ ကိုယ်ယူမယ့်မီဒီယမ်မှာ ဘာသာစကားကျွမ်းကျင်အောင် လေ့လာထားပါ။ သီရိလင်္ကာမှာ ပါဠိနဲ့တက္ကတဘာသာတွေကိုလည်း ပြောဆိုကြပါတယ်၊ သင်ယူကြပါတယ်။ စိတ်ဝင်စားရင်တော့ လေ့လာလို့ရတယ်။ နိုင်ငံခြားဘာသာများကိုတော့ အင်္ဂလိပ်အပြင် တရုတ်၊ ကိုးရီးယား၊ ဂျပန်နဲ့ ပြင်သစ်ဘာသာများကိုလည်း သင်ယူကြတယ်။ တစ်ချို့ကတော့ Faculty ဘယ်နှစ်ခုရှိသလဲ Department ဘယ်နှစ်ခုရှိသလဲ ဆိုတာမျိုးလည်း မေးကြတယ်။ တက္ကသိုလ်ရဲ့ ဝက်ဆိုက်ထဲကို ဝင်ခေါက်ကြည့်လိုက်၊ တွေ့ရလိမ့်မယ်။

 

School, Collage, Institution, University. ဘာတွေပြောနေတာပါလိမ့်။ စကားမစပ်။ သီရိလင်္ကာ အမ်အေကိုတော့ စိတ်ဝင်စားတယ်မလား။

အားလုံးအဆင်ပြေကြပါစေ။

Gracias.

 

အရှင်နန္ဒိယ (ဖယ်ခုံ)

6.1.2025 03:10AM 

 

 

၂၀၂၅ ကို နှုတ်ခွန်းဆက်

 

နှစ်သစ် နှုတ်ခွန်းဆက်

သတိလေးဘာလေးရရင် စာလေးဘာလေးတော့ ရေးလိုက်ချင်တယ်။ တစ်ခါတစ်လေသတိရတဲ့စိတ်ကလည်း ရှည်တယ်။ သတိရကြောင်းရေးတဲ့စာ ရှည်တတ်တယ်။ နှစ်သစ်မင်္ဂလာမှာ ရေးတဲ့စာကလည်း ရှည်ချင်ရှည်ဦးမယ်။ သတိရတဲ့အခါတိုင်းရေးထားတဲ့စာတွေကို လူကြုံမရှိလို့ မပို့ဖြစ်ခဲ့တာတွေလည်း အများကြီးရယ်။ အဲဒီထဲက လူကြုံရှိလို့ ပို့လိုက်တဲ့စာအိပ်တွေကို တံဆိပ်ခေါင်းလှလှလေးတွေရွေးကပ်ပြီး ဖြစ်ကဆန်ပို့တဲ့စာမျိုးမဟုတ်ဘူးလို့ စာပို့သူတွေထင်သွားရင်တော့ အရေးတယူလုပ်ပြီး ရောက်အောင်ပို့ပေးလိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်ရတာပေါ့။ ဒါကတော့ အခုမဟုတ်ဘူး။ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း နှစ်ဆယ်ကျော်တုန်းက စာတိုက်ထဲစာသွားပို့တဲ့အချိန်တုန်းက မျှော်လင့်ချက်လေးပါ။ အခုမှာတော့လေ ဖေ့စ်ဘုတ်ခ်ပေါ်မှာက အကြောင်းကြားလိုက်ရုံဘဲ။ တော်တော်လွယ်သွားပြီ။ တစ်ခုတော့ရှိတယ်၊ ခင်လို့ဆိုပြီး ညီမလေးအကြောင်းတွေ ဘာတွေထည့်မရေးနဲ့၊ အကုန်လုံးသိကုန်မှာနော်။

 

နှုတ်ခွန်းဆက်စာဆိုတာကလဲ တစ်ခါတစ်လေမှ ရေးဖြစ်တာပါ။ တစ်ခါတစ်လေရေးဖို့ကြံထားပေမယ့် မရေးဖြစ် တာလည်း ရှိတာပေါ့။ သူများရေးတဲ့စာတွေဖတ်ပြီး အားကျ၊ ငါလည်းရေးမယ်လို့ အားခဲ၊ စာအုပ်လှန် ဘောပင်ကိုင်ပြီး ဘာရေးရမလဲ စဉ်းစား၊ အချိန်ကကုန်သွား ရေးစရာက မရှိသေး။ အဲလိုနဲ့ နှစ်သစ်နှုတ်ခွန်း ဆက်တဲ့စာက ဘာရေးရမှန်းသိဖြစ်နေပြန်ရော။ ဘာရေးရမှန်းမသိတဲ့နှစ်တွေက များတယ်၊ ဖြစ်ချင်တော့ ဒီနှစ်လည်း အဲဒီထဲက တစ်နှစ်ဖြစ်နေပြန်ရော။ ရေရောရော မရောရော ဆားထည့်မထားတဲ့ဟင်းမို့ ပေါ့မြဲပေါ့နေတာပဲ။

ဘယ်ရေးဖြစ်မလဲ၊ ဘာရေးမယ် ညာရေးမယ်စဉ်းစားတိုင်း စစ်ဘေးရှောင်တာကိုဘဲ မြင်ရောင်နေတာကိုး။ ဒီဇင်ဘာလစာဖြေရမယ်ဆိုလို့ စာသွားဖြေတာ၊ ခေါင်းထဲမှာ ဘာစာမှမရှိဘဲ သွားဖြေရတာမျိုး။ မိဘတွေကအစ စစ်ဘေးရှောင်ရတာလေ၊ ဘယ်သွားနေမှန်းမသိ၊ သတင်းကမရနဲ့ဆိုတော့ ဒီဘက်က ဘယ်လိုလုပ်ပြီး စာကြည့်နိုင်မလဲ။ စာဖတ်တယ်၊ တစ်နေကုန်ထိုင်ဖတ်တယ်၊ နေ့တာကုန်သွားတာ ပထမစာမျက်နှာက မပြောင်းသေးဘူး။ မျက်စိက စာအုပ်ကိုကြည့်ပြီး စိတ်ထဲက စစ်ဘေးရှောင်တွေ ဘယ်ဘက်ကိုပြေးကြတာလဲလို့ စဉ်းစားနေတာ။ တစ်ဆွေလုံးတစ်မျိုးလုံး သတင်းမရ၊ တစ်ရွာလုံးလည်း ပြေးရတယ်၊ တစ်ရွာထဲလားဆိုတော့ လည်း ဘယ်ဟုတ်မလဲ၊ ဘေးကရွားတွေလည်း ပြေးတာပဲ။ အဲလိုနဲ့ဘဲ နှစ်သစ်မှာ နေကောင်းကျန်းမာ စိတ်ချမ်းသာကြောင်း နှုတ်ဆက်တာမျိုးမလုပ်ဖြစ်ခဲ့ဘူး။ ဒီနှစ်တော့ ဆုမွန်းကောင်းလေး တောင်းကြည့်လိုက်မယ် စဉ်းစားတော့လည်း အဲဒီအကြောင်းတွေဘဲ ထပ်ပေါ်လာတယ်။

တစ်ရွာလုံးကပြေး၊ သူများရွာမှာ ကပ်နေ၊ စစ်ဘေးရှောင်စခန်းမှာ ဘာတွေဝေမလဲ လို့စုံစမ်း၊ တစ်နှစ်ကျော်လာပြီ အခုထိ ရွာပြန်လို့ကမရသေး၊ ပြီးတော့ တစ်အိမ်ဘယ်လောက်ဘယ်လောက်ဆိုတဲ့ကောက်ကြေးတွေကတစ်မျိုး၊ စစ်ထဲဝင်ရမယ်ဆိုတာကတစ်မျိုး မိဘကအိုနေပြီ ဘာလုပ်ရမှန်းမသိတော့ဘူး၊ အဘိုးအဘွားတွေကတော့ ပြောစရာမရှိတော့ဘူး။ ရွာမပြန်ခင်အထိတော့ ဘေးမထိ ရန်မငြိပါစေနဲ့လို့ဘဲ ဆုတောင်းနေတာ။ အမျိုးထဲက တစ်ယောက်ယောက်က တစ်ရွာနဲ့တစ်ရွာကူးလို့ ဒလန်လို့ဆိုပြီး ဖမ်းသွားတယ်လို့ ကြားတိုင်း ဘာဆက်လုပ်ကြမလဲ၊ သူများရွာရောက် နေတဲ့ မိဘနဲ့ အဘိုးအဘွားတွေကို ဘယ်သူတွေကြည့်ကြမလဲ လို့ တွေးပူရတာ။ သုံးလေးရက်လောက်ကြာပြီး ပြန်လွတ်လာမှ တော်သေးတယ်လို့ စိတ်ဖြေရတယ်။ အဲဒီစိတ်တွေကြောင့် နှစ်သစ်ကူး နှုတ်ခွန်းဆက်စကားလေးက ဘာပြောရမှန်း မသိဖြစ်နေတာ တစ်နှစ်ပြီး တစ်နှစ်ဘဲ။

သတိရသေးတယ် ရွာသားများ ရွာကထွက်ပြီး လေးငါးလလောက်မှာ သယ်လာတဲ့အစားအစာကုန်သွားလို့ ဘယ်ရောက်ကြပြီလဲ ဘယ်မှာနေတာလဲ လို့ မေးခွန်းထုတ်ကြတုန်းကဆိုရင် “နေဖို့ကနောက်မှစဉ်းစားပါ၊ အခု ဘာစားရမှန်း မသိဘူးဖြစ်နေတယ်”လို့ ပြန်ပြောတာ ကြားရတော့ ရန်ပုံငွေတကူးတကလိုက်ရှာခဲ့ကြတာ မှတ်မိသေးတယ်။ အဲဒီထဲက ဗီယနမ်က ဆရားလေး ဒေါ်ဓမ္မရတီ နဲ့ အလှူ့ရှင်တွေက သိန်းပေါင်းရာနဲ့ချီပြီး လှူဒါန်းပေးခဲ့တာ အခုထိ ကျေးဇူးတင်လို့ မဆုံးဘူး။ စစ်ဘေးရှောင်ရွာသားများ အကူအညီတွေ အများကြီး ရခဲ့ကြတယ်။ နိုင်ငံခြားရောက်ရွာသူရွာသားများရဲ့ စုပေါင်းလှူဒါန်းတဲ့ ရန်ပုံငွေအလှူတွေကိုလည်း အများကြီး ရရှိခဲ့ကြတယ်။ အခုအချိန်မှာ နိုင်ငံခြားသွားပြီး လူငယ်တွေအလုပ်မလုပ်ကြရင် နောက်ကလှူတွေဘယ်လို ရပ်တည်ကြမလဲ ဆိုတာမျိုး မတွေးဝံ့စရာ။ ဘာဘဲပြောပြော၊ အခုအချိန်မှာတော့ နိုင်ငံခြားမှာ အလုပ်သွားလုပ် တာကို ဝမ်းသားရမှာ။ နှစ်သစ်မှာနှုတ်ခွန်းဆက်သဖို့ ဝမ်းသာစရာတွေကို အဲဒါလေးတွေနဲ့ ဖြေသိမ့်နေရတယ်။

လူတွေသတိမထားမိကြတဲ့ အခြားတစ်ဘက်က အခြေအနေကလည်း ရှိသေးတယ်။ နိုင်ငံခြားကပို့တဲ့ငွေနဲ့ စစ်‌ဘေးရှောင်တွေအကြား အဆင်ပြေအောင်လုပ်အားပေးတဲ့အဖွဲ့တွေကို ဟိုအဖွဲ့ ဒီအဖွဲ့ အစစ်ခံရတယ်လို့ ကြားတိုင်း အဝေးကနေရင်တမမနဲ့ ဘာမှမဖြစ်ပါစေနဲ့လို့ ဆုတောင်းနေရတယ်။ အဲဒီအကြားထဲ တစ်ခါတစ်လေ ကေပေအကောင့်က တစ်ရက်ကို ငါးသိန်းအထက် ထုတ်လို့မရဘူး ဆိုတာခဏဖြစ်လိုက် နေတယ်။ နည်းနည်းပဲထုတ်လို့ရတဲ့ငွေတွေကို နေ့တိုင်းသွားထုတ်နေရပြီး လက်နက်ကိုင်ထားတဲ့သူတွေနဲ့ နေ့တိုင်း တွေ့နေရတဲ့ ကြားထဲက ပရဟိတသမားတွေဆိုရင် အလှူ့ရှင်နဲ့ အလှူခံတွေထက် ဆယ်ဆလောက် ခေါင်းပူနေရတာ တွေ့ရတယ်။ ရာသီဥတုပြောင်းလို့ ဝမ်းရောဂါဖြစ်လိုက်၊ ဗုံးထိလို့ ဆေးရုံတက်လိုက်နဲ့ နေစရာ စားစရာမရှိလို့ ဒုက္ခရောက်နေတဲ့ကြားထဲမှာ အဆစ်ပါထပ်ရလိုက်သေးတာ။ အပိုဒုက္ခတွေက ခံစားနေရတာကို မြင်ရကြားရတာ သိပ်များနေတော့ နှုတ်ခွန်းဆက်သဖို့ သတိရပေမယ့် ဘာပြောရမှန်းမသိတာ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုလည်း မအံ့သြတော့ဘူး။

ဖယ်ခုံ လွယ်ကော်တစ်ကျောမှာ ရှိတဲ့ဘုန်းကြီးကျောင်းတွေဆိုရင် စာသင်တိုက်ကြီးတွေအပါအဝင် အခုထိပြန်မလာရသေးလို့ ဘယ်ရောက်သွားမှန်းမသိတော့ဘူးလို့ကြားတိုင်း ကိုယ်တို့ဆရာသမားအပါအဝင် အားလုံးဘေးရန်မခဘဲ ကိုယ်ကျန်းမာစိတ်ချမ်းသာရှိပါစေလို့ ဆုတောင်းပေးရုံကလွဲပြီး ဘာမှ မတတ်နိုင်ဘူး။ ဒါတော့ပြောရင် ဒရမ်မာခင်းတာ၊ ဇာတ်ဝင်နာတာတို့ ဖြစ်နေမလားမသိဘူး။ အခြားလူတွေဘယ်လိုထင်မှန်း မသိပေမယ့် အခုလိုဆောင်းရာသီမှာ အနွေးထည်မရှိရင်၊ အိမ်တွေလေမလုံရင် ဘာလိုဖြစ်မယ်ဆိုတာ ရှမ်းပြည်မှာနေဖူးရင်တော့ သိမှာပါ။ ဆောင်းရာသီမှာ စစ်ဘေးရှောင်စခန်းများ လုံခြုံကြပါစေ၊ နွေးထွေးကြပါစေ။ ဒီစစ်ပွဲကြီးလည်း မြန်မြန်ပြီးပါစေ။

နှုတ်ခွန်းဆက်စကားကို မရေးတတ်လို့ တွေ့လိုတွေ့ငြား စစ်ဘေးရှောင်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ စာတွေထဲက ပြန်ကြည့်ရင်း စစ်ဘေးရှောင်အလွမ်းဆိုပြီးတော့ ‌‌ရေးတဲ့စာလေးကို ပြန်ကြည့်တော့

“ဖယ်ခုံဆောင်းနဲ့ လွယ်ကော်ဆောင်းတို့ မအေးတော့လို့ ရှမ်းပြည်ဘက်ကို ခဏဆောင်းသွားခိုလိုက်တာ အခုထိ ပြန်မလာနိုင်တော့ဘူး” ဆိုပြီး တောင်ကွဲစေတီကလွမ်းနေတာမဟုတ်ဘူး။ “သတိရတယ်၊ ပြန်ဆုံချင်ပြီ၊ မြန်မြန်ပြန်လာခဲ့ပါ၊ ဒီတောဒီတောင်ကို သက်သေပြုပြီး သစ္စာဆိုပါတယ်” ‌ဆိုပြီး ကန်ခုနှစ်ဆင့်က အချစ်ရေးဆိုနေတာ မဟုတ်ပါဘူး။ ချစ်ခြင်း ကြင်နာခြင်းတွေ ဒီဖယ်ခုံအင်းလို ကျယ်ပြန့်ပြီး ဒီဘီလူးချောင်းလို့ အမြဲစီးဆင်းနေမယ် ဆိုတဲ့ပြဇာတ်မျိုးလည်း မဟုတ်ဘူး။  ဒီပြန်တွင်းစစ်က အလွမ်းဇာတ်ခင်းရာ အခင်းအကျင်းလေးတစ်ခုအတွက်သက်သက် ဖြစ်လာခဲ့တာမဟုတ်ပါဘူး။ လွမ်းဖို့လည်းမကောင်းဘူး၊ သတိရလို့လည်း မကောင်းဘူး။ ဒါဆိုရင် ဘာလုပ်ဖို့ကောင်းတာလဲဆိုတော့ ရှမ်းပြည်ဘက်ကို ထွက်ပြေးဖို့ဘဲ ကောင်းတာ။

အဲဒီစာကို ဘယ်အချိန်တုန်းက ဘာလို့ရေးဖြစ်ခဲ့မှန်းမသိဘူး။ နှုတ်ခွန်းဆက်စကားကို ဒီလိုပြောလို့ ဘယ်ဖြစ်မလဲ၊ ဟုတ်တယ်မလား။ စကားစပ်မိရာ ပြောရင်း ချဲ့ရင်းနဲ့ နှုတ်ဆက်စကားဖြစ်ချက်လည်း ဖြစ်မှာပေါ့။

ဘဝဆိုတာကလည်း ခန့်မှန်းရခက်ပါတယ်၊ ဟုတ်တယ်မလား။ ရုန်းကန်နေရတယ်။ တစ်ခါတစ်လေ နွေကိုနွေးအောင်လုပ်နေရသလိုဘဲ။ ဒီလိုခက်ခဲ ကြမ်းတမ်း ခက်ထန်လွန်းတဲ့ အခြေအနေတွေထဲက မင်္ဂလာရှိတဲ့စကားလေးတော့ ပြောချင်သေးတယ်။

နှစ်သစ်ကူးမှာတော့ နှုတ်ခွန်းဆက်သ ဆုတောင်းစကားလေးတွေကြားတိုင်း ကိုယ်လည်း ပြောကြည့်မယ်လို့ စဉ်းစားဖူးတယ်။ ဒီနှစ်တော့ ဒီဂါထာလေးနဲ့ နှစ်သစ်ကို နှုတ်ခွန်းဆက်သပါတယ်။ မရိုးနိုင်တဲ့ဂါထာလေးတစ်ပုဒ်နဲ့ပေါ့။

“သဗ္ဗမင်္ဂလာဂါထာ”

ဒိဝါ တပတိ အာဒိစ္စော ၊ ရတ္တိမာ ဘာတိ စန္ဒိမာ ။

သန္နဒ္ဓေါ ခတ္တိယော တပတိ စျာယီ တပတိ ဗြဟ္မဏော။

အထ သဗ္ဗမဟောရတ္တိံ ၊ ဗုဒ္ဓေါ တပတိ တေဇသာ ။

 

နိဒါနသံယုတ် (သံယုတ္တနိကာယ်) ထဲက ဂါထာ။ ဒီဂါထာကို သဗ္ဗမင်္ဂလာဂါထာလို့လည်း ခေါ်ကြတယ်။ ပိဋကတ်သုံးပုံထဲက မင်္ဂလာအားလုံးစုပေါင်းထားတဲ့ဂါထာကို ရွတ်ပြပါဆိုတဲ့မေးခွန်းကို သီဟိုရ်ခေတ်တစ် ခေတ်မှာ ရှင်ဘုရင်က မေးခွန်းထုတ်ဖူးတယ်။ ဘယ်သူမှမဖြေနိုင်ဘဲ နောက်ဆုံးတော့ အမတ်ကြီးတစ်ယောက်က ထရွတ်ပြလိုက်တာ အသပြာတစ်ရာ ဆုချခံရတယ်လို့ကြားဖူးတယ်။

အဲဒါကို မြန်မာဆရာတော် ပညာတတ်များပေါ်ထွန်းတဲ့ခေတ်ကာလတွေထဲက ခေတ်တစ်ခေတ်မှာ တိပိဋကမင်းကွန်းဆရာတော်ခေတ်မတိုင်ခင် အရင် မင်းကွန်းဆရာတော် နဲ့ မန်လည်ဆရာတော်တို့ နာမည်ကြီးပြီး လူချင်းမမြင်ဖူးကြသေးတဲ့ ပညာတတ်ဆရာတော်နှစ်ပါးရဲ့ ပညာစမ်းမေးခွန်းတစ်ထောင်တွေထဲက တစ်ခုမှာ ဒီဂါထာလည်းပါတယ်။

ဒီမေးခွန်းကို မင်းကွန်းဆရာတော်က မေးပြီး မန်လည်ဆရာတော်က ဖြေကြားတာ။

အမေး-

“တစ်ဂါထာ ၊ သဗ္ဗရယ် မင်္ဂလာလို့ ၊ မည်သညာ သရေတင့် ၊ ကျမ်းဖွင့်ထင်စွာ ၊ ငါးနိကာယ် ပင်လယ်ထဲမှာလ၊ ထူးလှတဲ့ ဒီဂါထာ၊ ဉာဏ်မဟာ ကိုင်ဖမ်း ၊ နက်ကျယ်စွာ သမုဒ်ကယ် အဏ္ဏဝါ၌၊ အာနန္ဒာမွှေလို့ နှောက်သည့်နှယ် ၊ ဘုန်းထက်အောက်စမ်း ”

 

အဖြေ-

 

“တစ်ဂါထာ ၊ သဗ္ဗရယ် မင်္ဂလာလို့ ၊ မည်သညာ သရေတင့် ၊ ကျမ်းဖွင့်ထင်စွာ ၊ ငါးနိကာယ် ပင်လယ်၀မှာလ ၊ နိဒါသံယုတ်မှာ ၊ ဒိဝါစချီးကျူး ၊ နက်ကျယ်စွာ ၊ သမုဒ်ကယ် အဏ္ဏဝါ၌ ၊ အာနန္ဒာ သာလွန်ကျူးအောင် ၊ ဘုန်းဉာဏ်ကွန့်မြူး ။”

 

နှစ်သစ်မှာ ကိုယ်ကျန်းမာ စိတ်ချမ်းသာပြီး မင်္ဂလာအပေါင်းနဲ့ ပြည့်စုံကြပါစေ။

 

အရှင်နန္ဒိယ (ဖယ်ခုံ)

31.12.2024